ÜZÜMLÜ DUA ve BEDDUALARI

 

            Dua, iyi istek, dilek, hayır dua, alkış; beddua, kargış, ilenç kötü isteklere denir."Halkımızın insanlar hakkındaki iyi ve kötü düşüncelerini dile getiren, konuşmaya bir orijinallik veren sanatlı sözlere dua veya beddua denir. Dualar iyi dilekleri, beddualar kötü dilekleri anlatırlar.

            Pertev Naili Boratav,  kargışları iki grupta toplar. "Bir bölükte sadece konuşmayı renklendiren, kısa kalıplar şeklinde alkış ve kargış (=hayır dua, bed-dua) sözleri vardır. Bu biçimdekileri bir "halk edebiyatı türü" olarak tanımlamak yersiz olur; konuşmayı süsleyici, duyguları belirtici, anlatımı güçlendirici dil öğeleridir bunlar; kısalıkları, yoğunlukları son kertede bulunmakla ve çok kullanılır  olmakla ikinci bölüktekilerden ayrılırlar: Allah muradını versin!, Tuttuğun altın olsun alkışlara; İnim inim inleyesin!, Allah belânı versin!, Muradına ermeyesin! kargışlara örnek olarak beylik söz kalıplarıdır.

            İkinci bölüğü, koygunluğunu anlatımdaki özenilmişlikten, imge, düşünce ve çağrışım buluşlarındaki başarıdan alanlardır. derken, onları, küçücük  sanat  yapıtları olarak nitelendirir.

            Halkın günlük hayatında olaylar, şahıslar ve durumlar karşısında iyi veya kötü dileklerini ifade eden dua ve beddualara bazı örnekler verelim:

DUALAR

*          Ah vah demiyesin.

*          Allah evinize Halil İbrahim bereketi vere.

*          Allah imân ile götürsün.

*          Allah kolundan tutsun.

*          Allah sana bir yerine beş versin.

*          Allah sana hacc nasip ede.

*          Allah seni anana-babana bağışlaya.

*          Allah seni görünür görünmez kazadan belâdan  saklasın.

*          Allah seni peygamber efendimize komşu ede.

*          Allah su gibi muradını vere.

*          Ayağın daşa değmiye.

*          Bir elin balda bir elin yağda olsun.

*          Boş keseye elini sokmayasın.

*          Cennetlik kul olasın.

*          Dünya durdukça durasın.

*          Elin gözün dert görmiye.

*          Gökten yağa, yerden toplayasın.

*          Hakkım bingorlarla helâl olsun.

*          Hayırlara sahip olasan.

*          Kadalarını alayım.

*          Nereye girsen yıldızın şirin ola.

*          Oğul kârı yemek nasip olsun.    

*          Ömrün uzun ola, düğünün güzün ola.

*          Taşın üzerine oturasın, Allah sana yağdıra.

*          Tırnağın taşa dokunmaya.

*          Yok gün görmeyesin.

                                                          

 

BEDDUALAR

 

*          Ağ iti ayran diye süpürdesen.                                        *          Ağu yiyesen.

*          Allah ocağını söndüre.                                                  *          Allah seni ala.

*          Allah saha uyuz vere, tırnak vermiye.                            *          Bahaba!.. 

*          Bahtın kara katır bahtıola.                                             *          Belinin bağı kopula.

*          Benden kurtula, derdinden kurtulmayasın.                      *          Boğazına şiş aka.

*          Boyundan yukarı çıkmayasan.                                       *          Boynun altında kala.

*          Bu teknede yemiyesin.                                                  *          Ciğerlerin dışarı gele!

*          Ciğerinden kurtlanasın.                                                 *          Çengelin et görmiye.

*          Dermanın kesile.                                                          *           Dört elle sürünesin.

*          Ekmeğini katran kazanına batırasın.                               *           Ekmek atlısen yayan ol.

*          Ellerin ayakların gobbik ola.                                          *           Ellerin gıcırik ola.

*          Felç olasın.                                                                  *           Gençliğine doymayasın.

*          Götün üstüne firik firik dönesen.                                    *          Gövden soğuya.

*          Gözleriyi yuma açamayasan.                                         *           Gözlerine betire ata.

*          Götün kara taşa yapışa.                                                *          Gurguşuna gelesen. 

*          Guvanik olasan soytarı!                                                 *          Hekim hekim dolanasın.

*          İki büklüm olasın.                                                         *           İtler gibi uluyasın.

*          Kargışın gara daşa, götün yere yapışa.                           *           Kanın karnına aka.

*          Kazandığın darı, koyduğun sepet olsun.                          *         Kara vurgun vursun sana.

*          Kına yakmıyasın eline.                                                  *          Kor zimin olasan.

*          Küdürüm olasan.                                                          *           Muradın gözünde gala.

*          Nuzul dutasan.                                                             *          Nuzul yendüresen. 

*          Oğul, başına pörk örtmüyesin.                                       *          Ocağın küllene.

*          Olmaz olaydın.                                                             *          Ölünün körü!...

*          Ölmiyesin sürüm sürüm sürünesin.                                *           Partın, bağırsağın deşile.

*          Sabaha çıkmayasın.                                                      *          Seni gafurum-gada götüre.

*          Seni gıcırik, mücürüm olasan.                                        *          Tatar hamı tutasın.

*          Teneşire gelesice!...                                                     *          Tusgun dağıla.

*          Yanıkara yanan vura.                                                   *          Yediğin ekmek dizine gire.

*          Yetişmeyesen.                                                             *          Yuvanda baykuşlar öte.

*          Yüzün arkana döne.                                                     *          Yüzün hiç gülmiye.